Landgoedbeheerplan: Beheren is vooruitzien

Een natuurlijk karakter of een strak park? Naast het bredere bosbeheerplan werkt IJssellandschap bij een aantal landgoederen (zie kader) met een gericht landgoedbeheerplan. Hierin wordt relevante informatie verzameld uit verleden en heden en staan de keuzes en beheerlijnen beschreven voor de toekomst. Frank van Belle, stelt als medewerker van IJssellandschap deze plannen op.

Frank: “dat doe ik zeker niet alleen. Dat zou ook niet goed zijn. Beheerplannen stel je juíst samen op. In dit geval doe ik de voorbereiding samen met Gerben Visser, landschapsbeheerder bij IJssellandschap, en ga dan het veld in om te spreken met de terreinmedewerkers, met omwonenden en andere gebruikers. Hoe breder het beheerplan gedragen wordt, hoe vanzelfsprekender het beheer tot uitvoer gebracht wordt”.

Onderzoek
Frank: “Ik onderzoek wat er bijzonder is aan het gebied en welke betekenis het heeft. Voor een beheerplan duik je de archieven in en verzamel je relevante informatie. Dat begint meestal op internet. Er zijn digitaal veel bronnen te vinden; oude kaarten, beschrijving van het specifieke cultuurlandschap en de aanwezige flora & fauna. Ik spreek daarbij natuurlijk met mensen in het veld. Die weten vaak goed hoe het in elkaar steekt en waarom het nu is zoals het is. Afhankelijk van het gebied, en wat er van belang is ga je vervolgens de diepte in”.
“Het is van belang welke rangschikking het gebied heeft. Een landgoed als ’t Schol, tussen Deventer en Wilp, of Nieuw Rande in Diepenveen en de Haere in Olst zijn cultuurhistorie en dus van landelijk of provinciaal belang. Daar zitten voorwaarden aan.

De IJsseluiterwaarden, die we gemakshalve voor het beheerplan als landgoed aanmerken, is een groep natuurgebieden die deel uitmaken van het Natura 2000-gebied. Dat is op Europees niveau gerangschikt als natuurgebied, met behoorlijk wat regelgeving: Vogelrichtlijnen, Wet Natuurbescherming, De Waterwet vanuit Rijkswaterstaat. Soms is dat schipperen want het kan betekenen dat je vanuit de habitatrichtlijnen voor de bever begroeiing wenst, maar dat de waterwet aangeeft dat er voor een goede doorstroming op bepaalde stukken geen struiken gewenst zijn.
In het beheer wordt rekening gehouden met de soorten die er voorkomen. De wintergasten zoals ganzen, houden van grazig land. Met de boer spreek je dan af dat de koeien niet te laat in het jaar naar binnen gaan, zodat er nog wat gras over blijft.

Balans
Frank: “Wat IJssellandschap kenmerkt is het in balans houden. In landbouw en natuur, in rust versus recreatie, in zakelijk en ideëel, oud en nieuw. Ik ben nu bezig met het beheerplan voor Landgoed Nieuw Rande. Hier zit alles bij elkaar waarbij de nadruk ligt op recreatie. Het is de kunst een modus te vinden. Waar ligt het accent, wat vinden we dat verder ontwikkeld moet worden en waar moet wat geremd? Het is geen absolute waarheid, maar heeft te maken met de historie, wetgeving, gewenst aanzicht, inzet van het landgoed en dus vooral met keuzes maken. Het is een spanningsveld. Bij de uiterwaarden heb je kwetsbare natuur én een hoge recreatiedruk. In het nieuwe beheerplan IJsseluiterwaarden is daarom de keuze gemaakt om een extra toezichthouder aan te stellen”.

“Bij Landgoed ’t Schol zit het in andere subtiele dingen. Zoals de loop van de wandelpaden. Die is karakteristiek voor de aanleg in 1850 en bestaat nog helemaal. Dat vind ik prachtig. Dat moet je bewaren. We bespreken het landgoedplan en keuzes met de bewoners. Moeten we het nog verder oppoetsen of mag ’t Schol wat ruiger blijven. Met randen van gras, fluitenkruid en bramen, in plaats van borders met ingeplante rododendrons. De bewoners spraken in dit geval de voorkeur uit voor ruigte en diversiteit. Een nieuwe vrijwilligersgroep van betrokken omwonenden doet nu hier het kleinschalige beheer. Dat zijn mooie ontwikkelingen”.

Vrijwilligers op ’t Schol leggen met snoeihout takkenrillen aan op het landgoed. Foto @nicokloek

Financieel plaatje
In eerste instantie telt het niet mee bij de kern van het beheerplan, maar het gaat uiteindelijk in de uitvoer ook om het financiële plaatje. IJssellandschap is voor haar inkomsten afhankelijk van pacht, huur, houtopbrengst en werk dat wordt uitgevoerd voor derden. Slechts een klein gedeelte bestaat uit reguliere (natuur)beheersubsidie. De kosten weeg je mee in een meerjarenraming: hoeveel tijd kost het beheer qua personele inzet, wat doen we al, wat moeten we doen voor het gewenste niveau, wat schrappen we en welke wensen zijn er voor de toekomst. Frank: “Het hoeft niet altijd groots en meeslepend, het gaat vooral om geduldig voortgaan in de tijd”.

Terug naar de essentie van het landgoedbeheerplan: Je hebt de betekenis en de historie van de gebieden, een gezamenlijk beeld van de ambitie en het streefbeeld , lijstje met beheermaatregelen die in ons beheersysteem (Betula) komen en toekomstige projectvoorstellen. De projectvoorstellen verdelen we over drie categorieën: 1) nodig voor het behoud van de betekenis van het gebied, 2) verdere ontwikkeling van het gebied die we graag willen doorvoeren en 3) facultatief. De directie heeft ervoor gekozen om 1 en 2 op te tellen en dan voor 6 jaar vast te stellen. De uitvoering wordt qua planning verdeeld over die 6 jaren. Categorie 3 wordt uitgevoerd als daar externe financiële middelen voor beschikbaar komen zoals een (provinciale) subsidie of schenking.

Werkzaamheden De Haere
Bij de Haere komen er uit het landgoedbeheerplan ingrijpende onderhoudswerkzaamheden die in de plannng in 2023 worden uitgevoerd. Op basis van oud kaartmateriaal met historische Engelse en Franse landschapsstijlen heeft IJssellandschap in 1996 het park volledig gerenoveerd op advies van een landschapsarchitect. Zichtassen en doorkijkjes zijn daarbij kenmerkend. Net als de strakkere stijl aan de voorkant van het hoofdhuis, met borders, rododendrons en een goed onderhouden grastapijt.

In de loop van de tijd zijn de zichtassen weer dichtgegroeid, doordat er teveel bomen zijn aangeplant. Bomen die er staan ontnemen het licht op het gras en de borders waardoor er weinig meer kan groeien. Dat gaan we weer in oude luister herstellen. De door de droogte aangetasten en dode beuken worden verwijderd, evenals een aantal laanbomen. Andere bomen worden gesnoeid en borders opnieuw aangelegd. We baseren dat op het oude ontwerp en op de voorwaarden die er gelden voor het landgoed als beschermd monument.

Nieuwe monumenten
En daarnaast ontwikkelt IJssellandschap ook nieuwe landgoederen, zoals dat door de eeuwen heen gegaan is. Denk bijvoorbeeld aan de biologische dynamische Natuurderij in de uiterwaarden,  Heerlijkheid Linde aan de stadsrand met de stadsboerderij waar stad en land elkaar ontmoeten of Nieuw Bellinkhof in Wilp (laatstgenoemde nu in volledig particulier beheer). Frank: “Dat zijn dan weer de nieuwe monumenten van de toekomst”.

KADER:
IJssellandschap heeft 7 hoofdgebieden als landgoed aangemerkt. Dat zijn grotere aaneengesloten gebieden in eigendom. De landgoedbeheerplannen wordt gemaakt voor 4 landgoederen. Drie daarvan worden gekenmerkt door een hoofdhuis, zoals op landgoed Nieuw Rande,  De Haere en ‘t Schol. Maar ook onze IJsseluiterwaarden worden als landgoed aangemerkt. De Oostermaet bij Okkenbroek en Kranenkamp-Veldhuizen bij Diepenveen zijn boslandgoederen en vallen daarmee qua beheer onder het bosbeheerplan (via deze link: BOSBEHEERPLAN). Bossen komen ook voor op de landgoederen. Bij de beheerplannen kijken we naar het totaal.

Meer weten over de specifieke Landgoedbeheerplannen (Nieuw Rande, ’t Schol, IJsseluiterwaarden en De Haere), ze zijn aan te vragen via info@ijssellandschap.nl

Nieuwsbrief